Milli para değer kaybettikçe mallar ve özellikle hizmet sektörü yabancılar için ucuz hale geliyor. Türk Lirası’nın en güçlü olduğu 2008 yılı baz alındığında son 10 yıldaki değer kaybı yüzde 335’e ulaştı. Açıkça görülüyor ki sadece sıfır atmakla paranın ne değeri yükseliyor ne itibarı.

Al-Monitor’dan Mehmet Çetingüleç, Türkiye’ye gelen turist sayısındaki artışa rağmen gelir tarafındaki performans düşüklüğünü açıklamak için yıllar içinde Türk lirasındaki değer kaybının turizm sektörü ile ilişkisini incelemiş.  Küresel krizin ve jeopolitik risklerin etkilerinin dışarıda tutulduğu analizi Türkiye’nin itibarı açısından yaklaşılmasını ilginç bularak sizlerle paylaşıyoruz.

Türk Lirası’ndaki güç kaybı nedeniyle bir şişe küçük suyun bile 1 milyon liradan satıldığı 2004 yılında paradan altı sıfırın atılması kararlaştırılmıştı. Uygulamanın başladığı 3 Ocak 2005 tarihinde 1 ABD doları 1 lira 34 kuruştan işlem görüyordu. Sıfırların atılmasıyla hedeflenen Türk Lirası’na değer ve saygınlık kazandırmaktı. İlk üç yıl ABD ekonomisinde yaşanan durgunluk ve doların tüm dünyada değer kaybetmesinin etkisiyle Türk Lirası az da olsa değer kazandı. 2008’de 1 dolar 1 lira 14 kuruş seviyesine kadar geriledi.

O yıl dolardaki değer kaybı gelen turistlerin daha fazla harcama yapmasına yol açtı. Türkiye’nin 2008’de ağırladığı 30 milyon 979 bin turist toplam 25 milyar 415 milyon dolar gelir bıraktı. Kişi başına harcama ortalaması 820 dolar oldu.

Ancak 2009’dan itibaren lira yeniden değer kaybetme sürecine girdi. 2009 yılında ortalama dolar kuru 1 lira 54 kuruşa çıkınca turist sayısı 32 milyona yükseldiği halde turizm geliri 25 milyar kadar dolara indi. Çünkü turistlerin kişi başına yaptığı harcama 820 dolardan 783 dolara gerilemiş, dolar değer kazandığı için yabancılar tatili daha ucuz yapmaya başlamıştı.

2010 yılında ortalama dolar kuru 1 lira 50 kuruş gibi yüksek seviyede kalmaya devam etti. Turist sayısı 33 milyon 27 bine yükseldiği halde 2010 yılının turizm geliri 24 milyar 930 milyon dolara geriledi. Çünkü turistler tatillerini kişi başına ortalama 755 dolarla yapabilir hale gelmişti.

Daha sonraki üç yıl boyunca dolar kuru fazla yükselmedi. 2011 yılında kur ortalaması 1 lira 67 kuruş seviyesindeydi. 2012 yılında ortalama kur 1 lira 79 kuruş oldu. 2013 yılında kur ortalaması 1 lira 90 kuruş seviyesindeydi.

Bu arada Türkiye turizmi ucuzluğun da etkisiyle yükseliş dönemine girdi, 2011, 2012, 2013 ve 2014 yıllarında turist sayısı hızla artarak 41 milyona kadar ulaştı. İlgi yüksek olunca turistlerin kişi başına harcaması 2013’te 824, 2014’te 828 dolara kadar yükseldi. Ancak 2014 yılında ortalama 2 lira 18 kuruştan işlem gören ABD doları 2015 yılında sert bir atakla 2 lira 72 kuruşa çıktı. Bu atağın turizme gelirlerine yansıması da sert oldu ve 2014 yılında kişi başına 828 dolar olan turist harcaması 2015 yılında 756 dolara geriledi.

2015 yılı kasım ayında Türkiye’nin bir Rus savaş uçağını düşürmesiyle patlak veren kriz, 2016 yılında Türk turizmini vurdu. Bu yetmiyormuş gibi 2016 yılında 1 doların ortalama değeri 3.02’ye yükseldi.

Psikolojik sınır olan 3 liranın üzerine çıkılması moralleri bozarken Rusya’nın koyduğu turist ambargosunun da etkisiyle turizm sektörü iyice ucuzladı. 2016’da kişi başına harcama 705 dolara geriledi.

Türkiye 2015 yılında 41 milyon 617 bin turisti ağırlayıp 31 milyar 464 milyon dolar gelir elde ederken 2016 yılında turist sayısı 31 milyon 365 bine, gelir ise 22 milyar 107 milyon dolara indi. Bir önceki yıla göre gelir kaybı 9 milyar 258 milyon dolar oldu.

Sıfırlar atıldıktan sonra Türk Lirası’nın en değerli olduğu 2008 yılıyla kıyaslandığında tablo daha vahimdi: Turist sayısı arttığı halde gelir 3 milyar 308 milyon dolar azalmıştı. Çünkü 2008 yılından 2015 yılı sonuna kadar liradaki değer kaybı yüzde 264’e ulaşmıştı.

2017 yılına gelindiğinde dolar kuru ortalama 3 lira 65 kuruşa ulaşarak yeni bir zirve yaptı. Ve dolardaki artış turizme dip yaptırdı. Turistlerin 2017’de kişi başına ortalama harcaması son 16 yılın en düşük seviyesi olan 681 dolara geriledi. Az harcama yüzünden 2017’de 38 milyon 620 bine ulaşan turist sayısına karşılık gelir 26 milyar 283 milyon dolarda kaldı.

2018 yılına gelindiğinde 4 lira 90 kuruşa kadar yükselen 1 ABD doları, 8 Haziran 2018 tarihi itibarıyla 4 lira 51 kuruştan işlem görüyordu.

Dolar kurunun yüksek, gelirin düşük olması turizmciler için katlanılabilir bir tablo değil. Al-Monitor’a konuşan eski Turizm Bakanı ve eski Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TURSAB) Başkanı Bahattin Yücel yılsonunda turizm sektöründe yeni iflas haberlerinin gelebileceği uyarısını yaptı: “Dövizle kazancı olan yabancılar için Türkiye ucuzluyor. Bu ekonomi politikası devam ederse sezon sonunda çok ciddi sarsıntılar bekliyoruz. Uçak şirketleri ve bazı büyük konaklama şirketleri ciddi döviz kredileri kullandılar. Hepsi zorda. Bu kurlar ve bu vergi sistemi ile işletmelerin Türkiye’de ticari faaliyette bulunması çok zor. Mucize lazım.”

Türkiye’nin bu yıl turizmde en büyük beklentisi Ruslar. Uçak krizinin etkisiyle 2016’da Türkiye’ye sadece 866 bin Rus turist gelirken kriz atlatılınca 2017’de sayı yüzde 444 artışla 4 milyon 720 bine ulaştı. Türkiye’ye en çok ziyaretçi gönderen ülke sıralamasında Rusya yüzde 14.55 payla birinci sıraya yükseldi. Almanya yüzde 11,1 pay ve 3 milyon 580 bin ziyaretçi ile ikinci sıraya düştü.

Bu yıl Rusya’dan 6 milyon turist bekleniyor. Ancak Rusya’dan turist aktığı halde döviz akmıyor. Türkiye Otelciler Birliği (TÜROB) Başkanı Timur Bayındır Rus turistlerin kişi başına yaptığı harcamanın 2013 yılında 800 dolar seviyesindeyken 2017 yılında 609 dolara gerilediğini bildirdi. Rus turistlerin daha az harcamaya başlaması da Türkiye’nin turistlerden elde ettiği kişi başına gelir ortalamasını düşürüyor.

Eski Turizm Bakanı Yücel geçmişte Türkiye’yi daha üst gelir grubunda turistlerin ziyaret ettiğini, şimdi ise pazarın düşük gelir grubundaki turistlere kaydığını belirterek şu değerlendirmeyi yaptı: “Eskiden ana pazarımız Avrupa idi. Fakat 2016 yılı hariç ana pazarımız Rusya oldu. Rusya ekonomisindeki bozulma Türkiye’ye gelen turistlerin harcamalarında belirleyici oluyor. Rus Rublesi ciddi değer kaybetti. Daha az kazanan Ruslar daha az harcamaya başladı. Otelciler de kapasiteyi iyi kullanabilmek ve müşterilerin isteklerini karşılayabilmek için çok düşük fiyatla satış yapıyorlar. Müşteri profilimiz daha az kazananlara kaydığı için turizmde damping yapıyoruz. Şu anda fiyatlar 2014’ün bile altında.”

Milli para değer kaybettikçe mallar ve özellikle hizmet sektörü yabancılar için ucuz hale geliyor. Türk Lirası’nın en güçlü olduğu 2008 yılı baz alındığında son 10 yıldaki değer kaybı yüzde 335’e ulaştı. Açıkça görülüyor ki sadece sıfır atmakla paranın ne değeri yükseliyor ne itibarı.

http://www.paraanaliz.com/2018/ekonomi/dolardaki-artis-turizmi-vuruyor-23965/