Cam Ambalaj Grubu-Rusya Başkanı, Ruscam Steklotara Holding (şirketi) Başkanı ve Genel Müdürü Aydın Süha Önder,  Rusya'nın saygın ekonomik dergisi Russian Business Guide'e (RBG) konuştu.

"RUSCAM: Camı cam yapanlar" başlıklı mülakatta Türk işadamı, çalışmalarıyla ilgili bilgiler verdi. Dergi şirketi tanıtırken şu cümleler kullandı:

"Günümüzde, insanlığın yararına kullanılmakta olan camın keşfi asırlar öncesinin sisleri arasında kaybolacak kadar eskidir. Büyük filozof ve yazar Pliny camın; bir kumsalda seyyahların yemek pişirdikleri kazanı ateşin üzerine oturtmak için destek olarak doğal soda parçalarını kullanmaları ile tesadüfen keşfedildiğini yazar. Bu anlatıya göre bir gün sonra kazanın dış yüzeyinde cam bir tabaka oluşmuştur. Pliny’nin bu hipotezi bilim insanlarının açık havada yanan ateşte cam eriyiğin elde edilemeyeceğini kanıtlamalarıyla ancak 20. yüzyılda çürütülebilmiştir. Bundan 4 binyıl kadar önce eski Mısırlılar zaten cam eriyiğini küçük parçacıklar halinde elde edebiliyorlardı. Firavun mezarlarındaki duvar resimlerinden anlaşıldığına göre eski Mısırlılar camı çömlek sırlamada, boncuk, kolye ve şişe yapımında kullanıyorlardı. Metal oksit (pas) kullanarak camı mavi, mor ve sarı renklere boyayabiliyorlardı, Eski Mısırda cam eşyaları ancak firavunun ailesi ve asiller kullanabilmekteydi, Ayrıca mobilya süslemesinde kullanılan cam mozaiklerini de ilk kez eski Mısırlılar yapmıştı. Bu tekniği eski Mısırlılardan birkaç yüzyıl sonra Romalılar geliştirmişlerdi. Milattan önceki yüzyıllarda İskenderiye’de cam ustaları cam üfleme tüpünü keşfetmişlerdi; yanar cam kitleyi üfleyerek cam balon şişirebiliyorlar ve özel aletler kullanarak cam balonu şekillendirebiliyorlardı, Avrupa’da cam yapımını ise Romalılar yaygınlaştırmıştır. Venedikliler olmadan cam tarihçesi düşünülemez. Venedikliler cam malzemesini iyileştirmeye ve şeffaf hale getirmeye çalışmışlardır. Şüphesiz: o zamanın Venediklileri günümüz cam üreticilerinin sahip olduğu teknolojiyi ve gerçekleştirdiği mucizeleri hayal bile edemezlerdi."

Daha sonra Rus muhabir, Türk işadamı Önder'e faaliyetleriyle ilgili sorular verdi.

Ruscam Steklotara Holding 2001 yılında dünyanın önde gelen cam ürünleri üreticilerinden biri olan Şişecam şirketinin cam ambalaj grubu olan Anadolu Cam tarafından kurulmuştur. Şişecam Grubu ise 1935'ten beri cam üretmektedir. 80 yıldan fazla bir süre piyasada yer tutan, birçok ülkede üretim tesisleri kuran bir şirketin zengin bir tarihi ve kendine özgü gelenekleri olmalı herhalde?

Doğrudur, Şişecam 1935'ten beri faaliyet göstermekte ve 80 yılı aşkın süredir Türkiye'nin en büyük cam üreticisi konumundadır ve şu anda dünyada cam üreten şirketler arasında beşinci sırada yer almaktadır. Holding, Cam ambalaj (dünya ve Avrupa'da besinci sırada), Endüstriyel ve otomotiv cam (dünyada besinci ve Avrupa'da birinci), Cam ev eşyası üretimi (dünyada üçüncü ve Avrupa'da ikinci) ve üretim kapasitesine göre dünya sıralamasında ilk ona giren, Avrupa’da ise dördüncü olan Kimyasal bölümü olmak üzere dört gruba sahiptir. Yıllık cirosu yaklaşık 3 milyar dolar olan ve 22 binden fazla çalışana işveren Şişecam Holding, 13 ülkede operasyon faaliyeti göstermekte olup ürünlerini 150'den fazla ülkede satmaktadır. Geçtiğimiz yüzyılın ortalarından sonra  SSCB ve Türkiye arasında bir anlaşma çerçevesinde Vladimir bölgesinden bir grup Sovyet işçi ve mühendis Türkiye’nin Çayırova şehrinde bir cam fabrikası inşasında bize yardımcı oldukları tarihi olaydan da bahsetmek gerekir. Nihayet 40 yıl sonrasında Türk uzmanları Rusya’nın Vladimir bölgesindeki Gorohovets şehrinde dönemin en modern Ruscam cam ambalaj fabrikasını açarak sembolik borcunu iade etmiş ve Rusya’nın Sovyet dönemi sonrası cam endüstrisinin gelişmesine yardımcı olmuşlardır.

Holdinge ait birçok şirket Rusya'da kurulu bulunmaktadır, faaliyet sonuçlarına göre ise Ruscam ülkenin en büyük cam ambalaj üreticisi olarak kabul edilmektedir. Şirketin yabancı yatırımları yanı sıra Rusya’daki tesislerin her birine kısaca değinelim isterseniz: Nerede, ne kadar iş sağlanıyor, söz konusu tesislerin üretim kapasiteleri nelerdir?

Rusya yatırımları yukarıda da bahsettiğim gibi 2001 yılında Gorohovets şehrinde cam tesisinin inşası ile başlamıştır ve o zamandan bu yana holdingin Rusya’da varlığını arttırmaya yönelik bir süreç yürütülmektedir. Holding, 17 yıl içinde Rusya ekonomisine 1 milyar Amerikan dolarından fazla  değerde yatırım gerçekleştirmiştir. İleride daha ayrıntılı değineceğim Ruscam cam ambalaj grubu dışında Rusya’nın Nijniy Novgorod bölgesinde cam ev eşyası üretim fabrikası ve biri inşaat diğeri otomotiv cam üretimi olmak üzere Tataristan Cumhuriyeti serbest ekonomi bölgesinde kurulu iki tane cam fabrikası bulunmaktadır. Tabii ki, Şişecam Holdingin Rusya’daki en büyük birimi Vladimir, Vologda, Leningrad ve Krasnodar bölgelerindeki tesisleri yanı sıra Başkortostan Cumhuriyetinde yerleşik ve eski Sovyetler bölgesinin en büyük cam ambalaj fabrikasını da bünyesinde bulunduran Ruscam cam ambalaj grubudur. Şu an itibariyle söz konusu gruba ait fabrikalarımız yılda 900 bin tondan fazla cam üretmekte, bu yaklaşık üç buçuk milyar adet cam ambalaj anlamına gelmektedir. Ruscam ülkenin cam ambalaj pazarındaki %23’lük üretim payı ve 2 bin 500 çalışanı ile lider konumundadır. Holding'in yabancı şirketlerine gelince bahsettiğim 13 ülke arasında İtalya, Almanya, Bulgaristan, Romanya, Gürcistan, Mısır, Hindistan gibi ülkeler yer almaktadır.

Rusya’daki tesislerinizin satış coğrafyası konusunda bilgi verir misiniz , hangi pazarlara hitap ediyorsunuz?

Pazar lideri olarak oldukça geniş bir coğrafik kapsama sahibiz ve tabii ki Rusya'nın tüm bölgeleri dahil olmak üzere ürünlerimizi Kaliningrad'dan Vladivostok'a ve Murmansk'tan Derbent'e uzanan geniş bir coğrafyaya tedarik etmekteyiz. Ruscam’ın portföyü, kuşkusuz lideri olduğumuz bira, şarap ve alkolsüz içecek pazarlarının ihtiyaçlarına yönelik ürünlerden oluşmaktadır. Ayrıca yasal yüksek alkollü içecek piyasasında önde gelen üretici konumunda bulunmamızla birlikte özellikle kahve ve çocuk gıdası pazarları için cam ambalaj üretimine odaklanarak aktif olarak gelişmekteyiz. Yerel satışların dışında Ruscam günümüzde Avrupa ülkelerine gerçekleştirilen sevkiyatlarıyla en büyük cam ambalaj ihracatçısı konumundadır. Üretimimizin %10’dan fazlası ihraç edilmektedir ve özellikle İskandinav ülkeleri, Fransa, Belçika, İtalya, İngiltere gibi Avrupa devletlerine ihracat sevkiyatlarımız büyümektedir. Ürün yelpazemiz 700'den fazla pozisyondan oluşmakta olup ana ve hatta özel üreticisi olduğumuz InBev, Heineken, Baltika, Russkiy Standart, Coca-Cola, Pepsi, Jacobs, Fruto Nyanya, Norveçli çok özel su markası olan Voss gibi tanınmış şirket ve markaları içermektedir.

Krasnodar bölgesi Krımsk şehrinde bulunan fabrikanıza özellikle değinmek istiyoruz. Fabrika ne zaman inşa edildi? Yer olarak neden özellikle burası seçildi? Fabrikada çalışan kişi sayısı ve istihdam edilen teknik ekipman konusunda bilgi verebilir misiniz? İşletmede dönüşümlü ve hafifletilmiş şişe üretimi için ne türlü teknolojiler kullanılmaktadır? Ürün yelpazeniz hakkında ve ürünlerinizin ne tür içecek ve gıda ürünleri için kullanıldıkları hakkında bilgi aktarmanız mümkün mü? Fabrika hangi aralıktaki dolum hacimleri ile üretim yapmaktadır?

Krımsk şehrinde yerleşik olan Rusсam-Kuban fabrikası Ruscam grubu tarafından Rusya'da en son inşa edilmiş olan üretim tesisidir. Fabrikada ilk üretim 2009 yılında başlamıştır. Rusya’nın güney bölgesi tarihsel olarak şarap yapımı merkezi olarak bilinmektedir. Günümüzde ülkedeki tüm şarap üretim tesislerinin yarısından fazlası burada yoğunlaşmıştır. Bu nedenle tesisin şarap ve şampanya şişeleri üretimine yönelik olması oldukça mantıklıdır. Fabrika personeli yaklaşık üç yüz kişiden oluşmaktadır. Müşterilerimize ürün tasarımının geliştirilmesi, kalıp setlerinin geliştirilmesi ve imal edilmesi, ürünlerin test edilmesi gibi asamalar da dahil olmak üzere cam ambalaj geliştirme sürecinde geniş bir hizmet dizisi sunuyoruz. Fabrikada sektörlerinde dünyaca ünlü şirketlerin en çağdaş ekipmanları yer almaktadır. Dönüşümlü şişe (Blow-Blow - çift üfleme) ve hafifletilmiş şişe (NNPB-dar boyun üfleme) üretimi için özel üretim teknolojilerini kullanıyoruz. Kuban fabrikasının makine donanımı 80 ile 1500 ml'lik dolum hacmi yelpazesinde cam ambalaj üretilmesini mümkün kılmaktadır. Bugün itibarıyla fabrikalarımız gıda endüstrisi için cam ambalaj üretimine odaklanmış bulunmaktadır ama aynı yerde de saymıyoruz ve yeni pazarlara girerek üretim çeşitlendirmesini de amaçlamış bulunuyoruz. Örneğin, halihazırda ilaç sektörü tarafımızca iş geliştirme anlamında oldukça iyi bir potansiyele sahip bir sektör olarak değerlendirilmektedir.

Çevre koruma sorunlarının üzerinde dünya genelinde özenle durulduğu bu dönemde cam ambalajın bu alandaki üstünlüklerinin bilinmesi ayrıca önemli. Cam, çevre ile kimyasal etkileşime girmeyen doğal bir malzemedir. Bununla birlikte onun hiç çevreye zarar vermediğini düşünmek de yanlış olur: cam kırıntıları ile dolu bir sahilden yürümek bunun için yeterlidir… Şirketin çevre politikası konusunda bilgi verebilir misiniz? Tesislerinizde malzeme geri dönüşümü uygulaması mevcut mu? Bu yönde iş geliştirme planlarınızı açıklamanız mümkün mü?

Tamamen haklısınız. Ana bileşenleri doğal maddeler, kum ve soda olan cam, tabiatı gereği doğaldır. Bu nedenle cam şişelerin avantajı onların tamamen zararsız olmalarıdır. Ayrıca cam yüzde yüz geri dönüştürülebilir bir malzeme olduğundan cam kavanoz ve şişeler sınırsız olarak tekrar işlenebilir ve kazandırılabilir bir keyfiyettedir. Dünyanın birçok ülkesinde atığın ayrı toplanma ve biriktirilmesi uygulamaları mevcuttur. İşlemden geçerek daha sonra üretime yeniden geri dönen atık herhangi bir çevre problemi oluşturmaz, aksine fayda ve kar sağlar. Ne yazık ki, Rusya'da evsel atığı yeniden kazandırma uygulamaları halen çok gelişmemiştir. Camı işlemden geçirerek cam kırığı halinde fabrikalara tedarik etmeye hazır olan şirket sayısı son derece azdır. Asıl sorun şudur, çöp yığınlarında bırakılmış olan cam ambalajı atık kitlesinden ayırt etmek neredeyse imkansızdır, bu yüzden çöplüklerde yeniden dönüştürülerek değer oluşturabilecek tonlarca kıymetli malzeme kaybolup gitmektedir. Kullanılmış olan cam şişeler orman ve göletleri kirletmektedir. Çözüm ise, tabii ki, atıkların ayrı toplanmasına, bu konuda aktif bir kamu bilinçlendirilmesi ve toplumsal eğitim programlarının gerçekleştirilmesine bağlıdır. Şu anda ben temel sorunu nüfusun tam bilinçli olmamasında görüyorum: ülkedeki vatandaşların çoğu atığı ayırt ederek toplamaya hazır değildir, Rusya'da böyle bir alışkanlık oluşmamış. Birkaç rakam vereceğim. Rusya'da ortalama cam kırığı kullanım oranı %5-7, Avrupa genelinde %40, bazı Avrupa ülkelerinde ise %60 seviyesindedir. Çöp ve atık miktarını azaltmanın yanı sıra aynı zamanda hem enerji hem de yenilenemeyen doğal kaynakların da tasarrufunu sağlamış olacağız. Bu son derece önemli ve güncel bir sorundur. Ruscam'a gelince Ruscam cam kırığını piyasadan satın almaktadır ancak alınan hacim son derece düşük ve bu konuda biz ilgili yatırımcılarla işbirliği yapmaya açık ve hazırız.

Doğadaki dört büyük elementin ikisi olan toprak ve ateşin birleşmesinden ortaya çıkan cam, birçok kültürde mistik bir malzeme olarak kabul edilir. Her cam üfleyicisi de malzemenin çok hassas olduğunu vurgular. Sizin cam üfleyicileriniz bu konuda ne düşünüyor?

Yaşadığımız dijital dönemde mistik şeyler üzerine konuşmak artık çok kabul edilen bir şey değildir. Günümüzdeki cam üretimi yüksek teknolojinin istihdam edildiği bir süreçtir. Tüm üretim aşamaları belirtilmiş değerlerden sapmaların zamanında tespit edilmesini sağlayan çağdaş ve çok hassas ölçüm ekipmanlarıyla kontrol edilir. Çalışanlarımız sürekli eğitim almakta, kendi niteliklerini geliştirmekte ve üretim kalitesini arttırmak için yabancı iş ortaklarımızla deneyim alışverişinde bulunmaktadırlar. Tabii ki, her şişenin hemen üretilemediği durumlar da olabilmektedir. Ancak modern donanım, uzmanlarımızın deneyimi ve yaptıkları işe olan sevgileri sayesinde camın her türlü hassasiyeti ile başa çıkabiliriz.

Mağazada bir ürün seçimi yaparken genelde orijinal ve cazip ambalajlı ürünler daha çok dikkatimizi çekiyor .Cam şişe ve kavanoz için de bu tamamen geçerli bir konu. Şişecam tasarım alanında birçok prestijli ödül alarak unvan kazanmış bir kuruluştur. Bu konuda Krasnodar fabrikasında durum nedir? Ürünlerinizi kim tasarlıyor? Cam olarak üretilmeden önce bir şişe modelinin 3D yazıcıda farklı bir malzemeden yapılabildiği doğru mudur? Sizin uzmanlarınız dünya tasarımındaki hangi eğilimlere daha çok yatkındırlar?

Evet, doğrudur. Gerçekten de ürünün estetiği önemli bir seçim kriteridir. Estetik yönünden değerlendirdiğinizde cam şişeye benzer başka bir ambalaj tipi yoktur. Bu bir gerçektir. Tüm üretim tesislerimiz için ürün tasarım işlerini tasarım bölümümüz yürütmektedir. Bu bölümde çalışan arkadaşlarımız cam araştırma alanında dünyaca tanınmış American Glass Research şirketinde de olmak üzere düzenli ve sürekli olarak belgelendirme ve eğitime tabi tutulurlar. Tasarımcılarımız endüstrideki son trendleri yansıtan ve hedef kitleyi dikkate alan yeni cam şişe konseptlerini sunar, ürünün teknik çizimini oluşturup üç boyutlu modelini yaparlar. Müşteri, daha ürün tasarım aşamasında ambalajın gerçekçi görselleştirmesini değerlendirme imkanına sahiptir. Ayrıca tasarım merkezimiz yüksek kaliteli 3D yazıcı ile alçı malzemesinden yapılmış değişik renklerde urun maketi sunabilmektedir. Böylelikle, tasarım henüz geliştirme aşamasında iken müşteri yeni ambalajın tasarımını görsel olarak değerlendirme, ürünü sanal mağaza rafında görselleştirme, dolum hattında deneme ve gerektiğinde ürün tasarımında ilgili ayarlamaları yapma olanağına sahiptir. Şirketimizin ürün dayanaklık hesaplaması konusunda yetkili sertifika sahibi olduğunu da ayrıca belirtmek isterim. Böylelikle, uzmanlarımız sadece ürün tasarım geliştirilmesi ile yetinmeyerek, aynı zamanda şişenin olası etkileşim verilerine göre ürünün direnç hesaplanmasının optimize edilmesini de sağlıyorlar. Bunların dışında tasarım merkezimiz marifetiyle pazarda mevcut ürünler ile ilgili araştırmalar yaparak ürün hafifletme konusunda önerilerde bulunabiliriz ki bu da gerek nakliye maliyetlerini, gerek ürünün birim maliyetini aşağıya çekme imkanını sağlamaktadır.

Şirketin Rusya'da is geliştirme planları ile ilgili beklentileriniz nelerdir?

Şişecam Holding, cam ve cam bileşenleri üretimi alanında dünyanın ilk üç şirketi arasına girme gibi küresel bir hedefle yürümektedir ve tabii ki şirketin Rusya’da da  büyüme politikasi izleyeceği kesindir. Bununla birlikte Ruscam’ın cam ambalaj pazarındaki mutlak liderliğini ve pazarın son 10 yıldaki daralmasını dikkate alarak gelişme stratejimizi, cam ambalaj pazarının yükselişe geçmesine,  yeni pazarlara ve henüz kapsamımız dışındaki bölgelere de bakarak organik büyümeler üzerine kuruyoruz. Cam, beş bin yılı aşan fazla suren bir dönem devamında kullanılan en sağlıklı ambalaj çeşididir ve biz içecek ve yiyeceklerin tadının cam ambalajda en iyi şekilde korunarak daha uzun ve daha belirgin hissedildiğine inanıyoruz. İçecek ve gıda ürünlerini cam ambalajda tüketmekle birlikte atıkları ayırt ederek toplama ile çevreyi koruyarak insanların yaşam kalitelerini artırdıklarını da biliyoruz. Toplumun yasam standardı seviyesinin yükselmesi ile değişen tüketici tercihinin pazarın büyümesine yol açacağından eminiz, biz de artan talebi karşılayabilmek için daha fazla yatırım yapmaya devam edeceğiz.

Konuşmamızın sonunda şahsınızla ilgili birkaç soru sormadan edemeyeceğim. Bize biraz kendinizden, ülkemizdeki yaşam ve çalışmanızdan bahseden misiniz? Hobi ve dinlenme için zaman bulabiliyor musunuz?

Ankara yakınında küçük bir kasaba olan İskilip’te doğdum. 56 yaşındayım, evliyim, kızım İstanbul’da üniversitede okuyor. İş kariyerimin hemen hemen tamamı, 1986 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nden mezun olduktan sonra müfettişlik görevine başladığım, Şişecam'ın ana hissedarı olan Türkiye'nin en büyük özel bankası, Türkiye İş Bankası’nda geçmiştir. 2011 yılında bankanın genel müdür yardımcılığına atandım, ama 2014'te bankacılık kulvarından ayrıldım ve Rusya’ya gelerek Ruscam grubunun başkanı olarak cam işine başladım. Tabii ki biraz şaka yapıyorum ama Türkiye İş Bankası beni Ruscam’da bu göreve önerdikten sonra hayatımın önemli ölçüde değiştiğini söyleyebilirim. Bankacılık sektörü ile üretim endüstrisi oldukça farklı alanlardır, ancak şimdi Ruscam’da geçirdiğim dört yıl sonrasında bu yeni deneyimi hiçbir şeye değişmeyeceğimi söyleyebilirim. Ülkenizdeki yaşamım ile ilgili olarak bir kaç cümleyle şunları söyleyebilirim: Rusya’ya taşınmadan önce mevcut bilgilerime ilaveten edindiğim yeni bilgiler sayesinde ülkeyi biraz daha yakından tanıma fırsatım oldu. Büyüleyici coğrafyası, doğal güzellikleri, dünyaca bilinen kültür ve sanat geçmişinin zenginliği ve tarihi ile Rusya’ya hayran olduğumu söyleyebilirim. Bu arada farklı ülke mutfaklarından lezzetleri tatma ve pişirme merakımla edindiğim dağarcığıma Rus mutfağı da eklenmiş oldu. Ayrıca farklı şarapların tadımı, hatta amatörce az miktarda üretimi ile de ilgilenirim. Gittikçe gelişen ve kaitesi yükselmekte olan Rus şaraplarını da tatmış oldum. Rusya ve Türkiye arasında birtakım farklılıklar olmasına rağmen ülkelerimizdeki insanların kültür ve alışkanlıklarının birbirine çok benzediğine inanıyorum. Eğer iletişime açık birisi iseniz, gerek Rusya'da gerekse Türkiye'de herhangi bir zorluk yaşamazsınız. Zamanımın çoğunu Rusya'da geçirdiğimden ve işim gereği ülkenin otuzdan fazla değişik şehir  bölgesini defalarca ziyaret etme fırsatım oldu. Bu ziyaretlerimde kendimi hiçbir zaman bir yabancı gibi hissetmedim. Rusya’nın kültür ve sanat zenginliğinin yanısıra insanlarının konukseverliği, Rusya ile ilgili birçok konu hakkındaki sıcak duygu ve izlenimlerimi Rusya’da yaşayan Türk ve diğer ülke vatandaşı dostlarımla ve yakın zamandaki dünya futbol kupası organizasyonunu izlemek üzere Rusya’ya gelen kişilerle paylaştığımda onların da bu ülkeyle ilgili benzer izlenimlerinin olduğunu gördüm. Her alanda yararlı olacağına inanarak iki ülke halkı arasındaki bu olumlu bakış açısının devamını dilerim."

AYDIN SUHA ÖNDER KİMDİR

1985 yılında ODTÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü’nden mezun olmuştur. 1986 yılında İş Bankası İktisadi Araştırmalar Müdürlüğü’nde işe başlayan Önder, aynı yıl Teftiş Kurulu Başkanlığı’nda Müfettiş Yardımcısı olmuştur. Önder sırasıyla, 1998 yılında Avcılar Şubesi, 2001 yılında Karaköy Şubesi, 2003 yılında Kurumsal Pazarlama Müdürü, 2006 yılında Levent Şubesi Müdürü ve 2007 yılında Gebze Kurumsal Şubesi Müdürü olarak görev yapmıştır. 2011 yılından itibaren Türkiye İş Bankası Genel Müdür Yardımcılığı görevini yürütmüş olan Önder, Şişecam Topluluğu’na Ocak 2014 tarihinde katılmış olup, Şubat 2014 tarihinden itibaren de Cam Ambalaj Grubu-Rusya Başkanı olarak görevini sürdürmektedir.

FUAD SAFAROV